του John Ketseas
Αναφορές σε ηθική συμπεριφορά στους καιρούς πού ζούμε σίγουρα σε τοποθετούν μαζί με την φιλολογική «Αλίκη» στην «Χώρα των Θαυμάτων» έναν τόπο δηλαδή που κατοικείται από αιθεροβάμονες.
Σήμερα (16 Ιουνίου), διαβάζοντας την International Herald Tribune, σκόνταψα σε ένα άρθρο που θα ήθελα να το μοιραστώ με τους αναγνώστες αυτής της Ιστοσελίδας. Για να σας πληροφορήσω πως ο αναδυόμενος κόσμος ανακαλύπτει από μόνος του τη σημασία της σωστής παιδείας, της ηθικής φιλοσοφίας και κυρίως της Σωκρατικής διαλεκτικής μεθόδου.
(ακολουθεί δική μου μετάφραση):…
«Η Ηθική Φιλοσοφία ‘σκίζει’ (rocks)»
του Thomas Friedman
Σε περίπτωση που δεν υπέπεσε της προσοχής σας το τελευταίο τεύχος του China Newsweek, επιτρέψτε μου να σας ενημερώσω. Ποιός νομίζετε ήτανε το εξώφυλλο σαν «η πιο σημαντική ξένη φυσιογνωμία» της χρονιάς στην Κίνα; Ο Barack Obama; Όχι. Bill Gates; Όχι. Warren Buffet; Όχι.
Ο.Κ., ας κάνω μια νύξη: Είναι αστέρας πρώτης κατηγορίας στην Ασία, και «οι πολλοί» της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας πληρώνουν όσο κι όσο για ένα εισιτήριο να τον ακούσουν. Δεν τον ξέρεις;
Είναι ο Michael J. Sandel, φιλόσοφος του Harvard University των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αυτό δεν είναι κάτι νέο για τους φοιτητές του Harvard, περίπου 15000 έχουν πάρει το ξακουστό μάθημα του Sandel, «Δικαιοσύνη». Αυτό πού κάνει το μάθημα τόσο μοναδικό είναι η χρήση παραδειγμάτων από την καθημερινή ζωή για να παρουσιάσει την φιλοσοφία του Αριστοτέλη, του Kant και του John Stuart Mill.
O Sandel, 58, συνήθως ξεκινάει ρίχνοντας ένα ερώτημα όπως «Είναι δίκαιο ο David Letterman (σ.μ: o Letterman είναι τύπος «Λαζόπουλου» της Αμερικανικής τηλεόρασης) να κάνει 700 φορές τον μισθό ενός δασκάλου»; ή «Είμαστε ηθικά υπεύθυνοι να διορθώσουμε τα σφάλματα της περασμένης γενιάς»; Οι φοιτητές εκφράζουν συγκρουόμενες απόψεις, προκαλούν ο ένας τον άλλον, μπαίνουν σε διάλογο με τους φιλόσοφους, και μέσα από την διαδικασία μαθαίνουν την τέχνη του έλλογου ηθικού επιχειρήματος, (reasoned moral argument).
Οι διαλέξεις του Sandel είναι και καλό θέαμα, σε τέτοιο μάλιστα σημείο που το Harvard και το WGBH (Ο τηλεοπτικός σταθμός της Βοστώνης) τις έκαναν βίντεο που παίχτηκε σε όλη την Αμερική το 2009. Η σειρά που είναι τώρα προσβάσιμη μέσω Ιντερνέτ (www.Justice-Harvard.org) προξένησε ενδιαφέρον σε μέρη που κανείς δεν το περίμενε.
Πέρυσι, η Ιαπωνική NHK TV παρουσίασε σε μετάφραση τα video του Harvard, που άναψε φωτιά για φιλοσοφική συζήτηση στην Ιαπωνία, και ώθησε το Πανεπιστήμιο του Τόκιο να προσφέρει ένα μάθημα βασισμένο στίς διαλέξεις του Sandel. Στην Κίνα εθελοντές μεταφραστές έβαλαν υπότιτλους στις διαλέξεις και τις ανέβασαν σε Κινεζικές ιστοσελίδες, όπου τις παρακολούθησαν εκατομμύρια θεατές. Το πρόσφατο βιβλίο του Sanders «Δικαιοσύνη: Τι Εστί Σωστόν» πούλησε τουλάχιστον ένα εκατομμύριο αντίτυπα στην Ανατολική Ασία. Και αυτό αγαπητοί μου είναι βιβλίο που αφορά την Ηθική Φιλοσοφία!
Διαβάστε πώς η Japan Times περιέγραψε το 2010 την επίσκεψη του Sandel: «Λίγοι φιλόσοφοι συγκρίνονται με αστέρες του Rock and Roll η της τηλεόρασης, αλλά αυτή είναι η δημοτικότητα του Sandel στην Ιαπωνία.» Σε μια πρόσφατη διάλεξη στο Τόκιο «μακριές ουρές κόσμου σχηματίστηκαν μια ώρα πριν από την προγραμματισμένη έναρξη. Τα δωρεάν εισιτήρια που μοιράστηκαν με λοταρία έκαναν την εμφάνισή τους στο Ιντερνέτ για $500». Ο Sandel άρχισε την διάλεξή του ρωτώντας «Είναι δίκαιο να γδάρεις κάποιον για ένα εισιτήριο;»
Αλλά αυτό πού είναι ακόμα πιο αινιγματικό είναι η υποδοχή του Sandel στην Κίνα. Πρόσφατα τελείωσε μια ενημερωτική περιοδεία για το βιβλίο του στα πανεπιστήμια του Tsinghua και Fudan όπου οι φοιτητές έφταναν ώρες πριν για να εξασφαλίσουν μια θέση. Αυτό το εξάμηνο το πανεπιστήμιο του Tsinghua παρουσίασε ένα νέο μάθημα «Κριτική Σκέψη και Ηθικός Λογισμός» στο πρότυπο του Sandel Η παρουσία του στην πρώτη διάλεξη ήταν γεγονός που καλύφτηκε στα νέα της κρατικής τηλεόρασης.
Η δημοτικότητα του Sandel στην Ασία αντικατοπτρίζει την σύζευξη τριών τάσεων. Πρώτη είναι αύξηση της on-line παιδείας όπου φοιτητές από οπουδήποτε έχουν πρόσβαση στους καλλίτερους καθηγητές όπου κι αν βρίσκονται. Μια άλλη είναι η ανάγκη στην Ασία για μια νέα διαλεκτική μέθοδο διδασκαλίας, που παράγει πιο δημιουργικούς φοιτητές ικανούς σε ανεξάρτητη και νεωτεριστική σκέψη. Και τελικά μια δίψα στην νέα γενιά για ηθικό διαλογισμό και αντιπαράθεση αντί για την χειραγώγηση της παιδείας σε σκληρωτικές τεχνικές μορφές επιχειρηματικών σπουδών.
Στο Tsinghua και Fudan ο Sandel προβλημάτισε τους φοιτητές με μια σειρά από περιπτώσεις (cases) που αφορούν την δικαιοσύνη και τις αγορές: «Είναι σωστό να ανεβάζεις τη τιμή των φτυαριών αμέσως μετά από βαριά χιονόπτωση;» και «τι θα λέγατε να γίνονται οι φοιτητές δεκτοί στα πανεπιστήμια με βάση πλειοδοτικού διαγωνισμού;»
«Η στήριξη για ανεξέλεγκτες αγορές ήταν απροσδόκητα υψηλή» είπε ο Sandel «αλλά και κάποιοι υποστήριξαν πως οι ανεξέλεγκτες αγορές δημιουργούν ανισότητα και κοινωνική τριβή»
Η μέθοδος του Sandel για την διδασκαλία περί δικαιοσύνης «μας αναζωογονεί εδώ στην Κίνα γιατί σχετίζεται άμεσα με την ζωή μας» έγραψε στο e-mail του ο πρύτανης της σχολής Οικονομικών του Tsinghua. «Αναζωογονητικό γιατί η φιλοσοφική σκέψη των Κινέζων είναι μηχανική και άκρως υλιστική» εν μέρει εξ αιτίας «της σύγχρονης εμμονής για οικονομική ανάπτυξη στην Κίνα».
«Η απόφαση του Tsinghua να προσφέρει την μέθοδο του Sandel» είπε ο πρύτανης, «είναι μέρος ενός μεταρρυθμιστικού εκπαιδευτικού πειράματος που βρίσκεται σε εξέλιξη στο πανεπιστήμιό μας. Δεν πρόκειται απλώς για ένα μάθημα, αλλά για την αρχή μιας νέας εποχής στην πανεπιστημιακή παιδεία.»
Ο Sandel αγγίζει κάτι πολύ βαθιά και στην Βοστώνη και στο Πεκίνο. «Οι μαθητές παντού διψούν για συζήτηση γύρω από τα μεγάλα ηθικά ερωτήματα πού αντιμετωπίζουμε στην καθημερινή μας ζωή» ισχυρίζεται ο Sandel.
«Στο πρόσφατο παρελθόν τεχνοκρατικές οικονομικές αναζητήσεις έχουν παραγκωνίσει τα ερωτήματα για δικαιοσύνη και κοινωνικό δίκαιο. Πιστεύω πως υπάρχει μια αυξημένη συναίσθηση σε πολλές κοινωνίες πως το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν και οι αξίες της αγοράς δεν παράγουν αυτές καθ εαυτών ευτυχία και μια ευνομούμενη κοινωνία.
Το όνειρό μου είναι να δημιουργήσω μια διαδικτυακή παγκόσμια αίθουσα διδασκαλίας, που θα διασυνδέει τους μαθητές πέρα από τις κουλτούρες και τα εθνικά σύνορα, για να συζητηθούν από κοινού αυτά τα σκληρά ηθικά ερωτήματα, ελπίζοντας πως μπορούμε να διδαχτούμε ο ένας από τον άλλο».
